קטלא קניא

ס'איז אַ יאָר פֿונעם ערשטן בלאָג װען דרך כּוכב מיעקב און מיר פֿײַערן ברוך שהחיינו וקימנו והיגיענו לזמן הזה. ב' מרחשון: זה היום עשה ה' נגילה ונשמחה בו. װער װאָלט געגלײבט פֿאַר אַ יאָר צוריק אַז אױף אַ פּלאַץ פֿון װיסטענישט װי דער נעץ קען מען אױפֿמאַכן אַ צענטער פֿון אהבת ה' ויראת ה'. מורי ורבותי אבן מאסו הבונים היתה לראש פּינה. בונים דאָס זענען די תלמידי חכמים װאָס אױף זײ שטײט אל תקרי בניך אלא בוניך. דער נעץ איז אַ שטײנדעל װאָס די תלמידי חכמים האָבן זיך פֿון איר פֿאַרמיסט און עס געאסרט מיט ק"ן טעמים און דווקא דאָרט היתה לראש פּינה פֿון כּמעט צװאָנציק טױזענט שכר הליכות.

אַצינד אין דער נוסח פֿון אַן אינטעריװ אינעם סטיל פֿון חרדישע צײַטונגן (ואתכם הסליחה אױף מײַן בדיעבדיקן העברעיש.)

ה׃ ואיך הגעת להצלחה כּזו שאפֿילו עתונאים בכירים וחילונים ותיקים אינם מאמינים על הישגים כּאלו?

ק"ק׃ זה בכלל לא תלוי בי. אני ממש לא עושה כּלום. זה הכּל בידי שמים ובידי גדולי התורה שכּנגדם אני כּהקליפּה של השום ובדיעבד כּהשאור של העיסה. אני זוכר כּשהרב... שברוב ענותנותו הפֿציר בי לא לגלות את שמו, כּשהוא בקש ממני להקים מקום ליהדות על הרשת אמרתי לו 'רבי, אני פּשוט לא מסוגל למשימה כּזו ואיך אני יכול להפֿקיר את נשמתי לשוטט על הרשת.' הוא לא הגיב ורק לחץ את ידי והבנתי שאין לי מה לעשות חוץ מלשמוע לדברי חכמים. וכּמו שאמרתי זה פּשוט סייעתא דשמיא.

און יעצט אין דער נוסח פֿון מאורות דף היומי.

מכתב הגיעה למערכת עם סיפּור מעניין ומרתק ומשגע שאפֿילו בהמערכת לא היינו יכולים להאמין למראה עינינו. נהג מונית שכּבר שנים לא גלש על הרשת ולפּתע פּתאום בלילה אחד בא לו אביו שנסתלק לפֿני חמש עשרה שנה בחלום ואמר לו 'הנה הכּתובת של קטלא קניא. תבקר אצלו.' חברינו כּותב שמעולם לא האמין בחלומות אבל.....

שױן ס'נעמט מיר צו לאַנג. אײדער איך גײ דאַרף מען אױך אַ באַשרײַבונג אױפֿן נוסח פֿון די פֿילע ענגלישע אױסגאַבעס.

Berl Schwartz, or Bertie as he was in those days, lived in Minnesota. Never had he surfed the web. He passed an internet cafe five times a day but never did it occur to him that that is where he really belonged. To be sure, he always felt a vacuum in his life but never did he think he may be able to fill that vacuum in an internet cafe. He would always see the people going in and out of the cafes with a fervor. Now he can admit the jealousy that he felt in those days, something he wasn't even aware of back then, not that he would have admitted it.

It was on a dark winter night when Berl made the move that was to transform his life. Sitting with him in his living room adorned with portraits of Reb Moishe and the Chazon Ish he smiles under the wide brim of his hat. 'It is impossible for me to think that this could have    been anything other than divine providence. I've known urges in my life but what I felt that night was mamesh out of this world.' Reb Berl,  whose humility has become a shem dovor must be prodded to speak of the evening that changed his life. Listening to Reb Berl one can't help thinking how would we would have behaved with such urges....

איך האָב צו דעם אױך נישט קײן כּוח. איך מײן אַז נאָך פֿאַרזיכן מיט העברעיש און ענגליש בלײַב איך מיטן ייִדיש.

פֿאַר מײַנע לײענערס האָב איך אָבער אַ בקשה. אַז איר װילט מיר אָפּשיקן מזל טוב אדרבה ואדרבה. אָבער אַז איר װילט מיר מהנה זײַן שרײַבט אָפּ עפּעס װעגן דעם בלאָג אָבער אין דער נוסח פֿון אַ פֿרומע צײַטונג, אַ דרשה, אַ מוסר שמועס, אַ קול קורא אַזױ װי איך האָב דאָ פֿאַרזיכט און שיקט עס מיר אָפּ אױף מײַן פּריװאַטן אַדרעס. איך װעל זײ מערטשעם צאַמשטעלן און אַרױסגעבן לכּבוד המאורע.

*************************************

איך קען נישט פֿײַערען דער ערשטער יאָר אָן מאַכן אַ חשבון הנפֿש און אָן צו דערמאַנען דער שטענדיקער פּחד פֿון װערן אַנטפּלעקט. אַז אַ ייִד װיל מקיים זײַן אשרי אדם מפֿחד תמיד זאָל ער שרײַבן אַ בלאָג. ס'איז בדוק ומנוסה. אַז איר גלײבט מיר נישט פֿרעגט חסידיק רעבעל און יושב על הגדר, צװײ װאָס פֿלעגן שרײַבן און האָבן עס אױפֿגעגעבן. ס'פֿאַרלאַנגט זיך אַן עקסטרע בלאָג צו באַשרײַבן די פּחדים און די געפֿילן פֿון שילד בלױז פֿונעם שרײַבן אַלײן. און אױך זאָגן אַ הספּד אױף יושב על הגדר װאָס האָט פֿֿאָרמעל אױפֿגעהאָנגן זײַן פּענע און פֿאַרברענט זײַנע כּתבים. שאלי שרופֿה באש!

אין מערבין שמחה בשמחה און יעצט איז עת שיכּרות הוא לנו. דער צײַט איז יעצט אױך שמאָל ועוד חזון למועד, איז טרינקט פֿאַר מיר אַ גלעזעל לחייִם און טוט תפֿלה אַז כּן יגיענו למועדים ולרגלים אחרים שמחים בבלאָגס וששים בהיטס ונאכל שם מן המנויים ומן המגיבים אשר יגיע דבריהם על קיר דף הבית לרצון ונאמר אמן.

שמחת תורה איז קױם פֿאַריבער און שױן ברעך איך מײַנע אונטערנעמונגן און שרײַב װײניק. און די רעזולוציעס פֿון גמרא און נ"ך? אױף זײ פֿרעגט גאָרנישט.

סוכּות און שמחת תורה זענען נישט שלעכט אַריבער. מען איז אַרײַן אין דער סוכּה װי יענער צדיק האָט געזאָגט 'מיט די שטיװל', כאָטש איך באַגעניג זיך מיט פּראָסע שיך, מען האָט געשמיסן הושענות, מען האָט זיך געפֿרײט מיטן ספֿר תורה און מיט די שװיגערס כאָלעפּטטשעס און װער רעדט נאָך פֿון די קינצן פֿון צאַמקניפּן טליתים און אַנדרע שטיקלעך.

אין אמתן  האָט זיך איבער די צװײטע טעג יום־טוב געשפּירט אַזאַ עירוב פּרשיות. פֿון אײן זײַט קען מען אָפּאָטעמן אַז דאָס לעבן גײט צוריק צום שטײגער און אױס לױפֿן און קױפֿן, אָבער פֿון דער אַנדרע זײַט שפּירט זיך עס װי מען האָט אונז געהאַלטן דער האַנט די לעצטע דרײַ װאָכן און מיט אַמאָל געבט מען עס אַ לאָז אָפּ. אױף צוריק שטײן דער װאַרעמקײט פֿון ובכן תן פּחדך און זכור שנים עשר שבטים און פֿון פֿאָרױס זעט מען שױן דער לאַנגער קאַלטער פֿֿינצטערער װינטער. ס'שפּירט זיך װי יונה װען מען האָט אים אַרױסגעשלײדערט פֿֿון דער שיף און מען װײסט נישט צי ס'װעט זײַן אַ פֿיש װאָס װעט אונז האַלטן װאַרעם אין אירע געדערעם.

****************

די קינדער זענען צוריק אין חדר אַרײַן. אַסאַך זענען אַרױף אין זײערע נײַע כּיתות נאָך די ימים־טובים. מײַן װײַבס אַ חברטע האָט איר דערצײלט אַז איר זין האָט געזאָגט אַז ער האָט עס ליב װען מען גײט אַרױף אַ נײַע כּיתה װײַל דער רבי שלאָגט נישט אין די ערשטע פּאָר טעג. איך װוּנדער מיך צי דאָס איז װײַל די קינדער באַנעמן זיך בעסער מיט אַ פֿרישע רבי אָדער װײַל דער רבי שעמט זיך פֿאַר די נײַע קינדער.

********

הײַנט אינדערפֿרי גריס איך אַ יונגערמאַן 'אַ גוט חודש', שמײכלט ער צו מיר צי איך װײס נאָך פֿון ראש־חודש צו זאָגן. איך װאָלט מיך געקענט באַלײדיקן אױף זײַן שטאָלצקײט. ס'איז מיר אָבער אױך געקומן צו שמײכלן און איך האָב אים פֿאַרגינט זײַנע צװײ מינוט הנאה.

ער גײט אַרום מיט זײַנע געפֿילן פֿון אתה בחרתנו און ער קען זיך נעבעך מיט קײנעם נישט טײלן. אַז ער זאָגט עס שטיל צו זיך בײַ דער שטילער שמונה־עשרה הערט עס דאָך קײנער נישט חוץ פֿון דער באַשעפֿער און ער װײסט סײַװי װײַל ער האָט אַלײן געקליבן. װײַטער אַז ער װעט עס זאָגן פֿאַר זײַנע פֿרײַנט װאָס װעט ער דערפֿון האָבן? זײ זענען דערצו די זעלבע מיוחסים װי אים װײַל כּל העדה כּלם קדושים און ממילא מדוע תתנשאו, װאָס האָט ער זיך צו רימען איבער זײ? זאָל ער עס גײן זאָגן פֿאַר אַ גױ? װי קומט אים אױס צו שמועסן מיט אַ גױ? און װאָס זאָל ער גײן מאַכן אַ חילול השם? נישט גענוג אַז ס'איז אמת איז דען אַ מצווה זײ אַרױסצונעמן די אױגן? העלפֿט אים גאָט און שיקט אים אונטער אַ ייִד װי איך. רימען קען ער זיך װײַל ער איז אַ ייִד כּדבעי און איך בין פֿון די מעלין ולא מורידין. אַ חילול השם מאַכט ער אױך נישט װײַל הלעיטהו לרשע וימות און זאָלן מײַנע אױגן אַרױספֿאַלן צו זען װי תרוממנה קרנות צדיק. און ס'איז נאָך אַ װערטעל. איך לאַך, ער לאַכט, איז װאָס קען זײַן בעסער?

****************

בײַם דאַװענען איז געלעגן אַ טאַץ אױפֿן טיש מיט די איבערגעבליבענע שיריים פֿֿון דער שבת בראשיתדיקן קידוש. ס'שײן געװען צוצוקוקן װי דער עולם האָט זיך צוגעזעצט עפּעס טועם זײַן נאָכן דאַװענען. אײן קרעמעל האָט זיך אין זײערע שמועס אָנגעװאַרעמט בײַם פֿײַער פֿון אַן אַלטן מחלוקת צװישן זײערע און אַנדרע חסידים. פֿון דערצײלן היסטאָריע איז מען פֿאַרפֿאָרן צום הײַנטיקן און דער עולם האָט הנאה געהאַט צו הערן אַז נאָך הײַנט זענען דאָ פֿון יענע חסידים װאָס דערװײַטערן זיך פֿון זײ װעגן דער אַלטער מחלוקת. װער װײסט דען אַזױ גוט װי זײ אַז אַלעס שטאַמט פֿון קנאה װײַל אין כּרבינו אין כּמלכּינו אין כּמושיענו?

דערנאָך שאָקעלט זיך אַ יונגערמאַן איבערן טאַץ טאָרט, מאַכט אַן על המחיה און זײַן באָרד גײט שיער נישט אַרײַן אין די ברעקלעך. אַ צװײטער יונגערמאַן זעצט זיך צו און שאָקעלט זיך בײַם קײַען דער לעקעך און װיבאַלד ער האָט אַן אױסגעפֿליקטן באָרד מיז ער נישט אין זינען האָבן אַז זײַן באָרד זאָל נישט נאַס װערן פֿון זײַן הײסע טעפּל קאַװע. דערנאָך קומט נאָך אַ יונגערמאַן, מאַכט אַ מזונות און ברעכט אַראָפּ אַ האַלבע שטיקל טאָרט װײַל בײַ חסידים איז עס נישט דרך ארץ אַרײַן צו בײַסן. ס'איז אַ גוטע פֿײַכטער טאָרט און ס'לאָזט זיך קװעטשן. ער גיט טאַקע אַ קװעטש און שאַרט צאַם אַלע קרישקעלעך ארום דער ראַם פֿונעם טאַץ און קװעטשט זײ אַלע צוזאַמן און געט עס אַ לײג אַרײַן אין מױל . ס'איז ממש לעשות נחת רוח להבורא יתברך שמו.

**********************

אַ יוגערמאַן זיצט מיט די טלית און תפֿילין און קלאָצט אַרױף אױפֿן דאַך. ער האָט מיך דערמאַנט פֿון מענטשן װאָס זיצן אין אַ שענק און קוקן אַרײַן אין זײערע גלעזל. װאָס טיפֿער ס'װערט אַלץ פֿילט מען עס װידער אָן און מען טרינקט נאָך אַביסל כּדי נישט צו זען דער תהום. דער ייִנגער מאַן קוקט אַרױף צו זאָגן וכולם עושים באימה וביראה און דער הימל זעט אױס אַלץ העכער און ס'לאָזט זיך לײַכטער זאָגן והאופֿנים וחיות הקודש...

*******************

איך קוק אױף מײַנע נעגל און זײ זענען צו לאַנג װײַל איך האָב זײ פֿאַרגעסן צו שנײַדן ערב שבת. שבת חזון װעל איך זײ שױן נישט טאָרן שנײַדן און דערװײַל מיז איך זײ פֿאַרלײַדן נאָך אַפּאָר טעג װײַל ס'איז ראש חודש. צי מען קלאָגט צי מען פֿײַערט, עפּעס מיז זײַן אסור.

*******************

שפּעטער בין איך דורך געפֿאָרן אַ קלױסטער װוּ דער טיר איז געװען אָפֿען און איך האָב אַרײַנגעקוקט. פֿאַרװאָס נישט? מען האָט נישט געהאַלטן בײַ ברכת כּוהנים. דער עולם איז געשטאַנען בײַ די פּלעצער און זיך נישט געשאָקעלט. כאָטש איך בין געװען אַ געדאַװענעטע האָב איך פּראָבירט אױסצורעכענען װוּ זײ האַלטן. ס'האָט נישט געקענט זײַ פּסוקי דזמרה אָדער קריאת שמע װײַל דער עולם איז געשטאַנען. די שטילע שמונה־עשרה האָט עס אױך נישט געקענט זײַן װײַל קײנער האָט זיך נישט געשאָקעלט. מיר האָט עס אױסגעזען װי מען האַלט בײַ כּכּתוב על יד נביאיך וקרא זה אל זה װען מען גלײַכט זיך אױס פֿאַרן שפּרינג פֿון קדוש קדוש קדוש. אײַ ס'האָט קײנער נישט געמאַכט אַ 'זה' אױף רעכטס און אַ 'זה' אױף לינקס? מן הסתם איז בײַ זײ אַנדערש דער מנהג.

**********************

שבת האָט מײַן קלײנער געװאָלט װיסן װען דער אײבישטער האָט באַשאַפֿן שפּראַכן. ער פֿרעגט גוט װײַל דער פּסוק זאָגט ויאמר אלקים יהי אור. נו, װי האָט גאָט געקענט זאָגן אַז ס'איז נישט געװען װאָס צו זאָגן? און װאָס מײנט 'אור' אַז ס'עקזיסטירט נישט קײן שפּראַך. במאמרו ברא שחקים קען נישט זײַן סײַדן אַז ס'זענען דאָ װערטער מיט װאָס דאָס אױסצושפּרעכן. איז װען טאַקע האָט עס גאָט באַשאַפֿן? אפֿשר זענען די ששת ימי בראשית נאָר אױפֿן פֿיזישע װעלט אָבער אינעם אַבסטראַקט האָט שױן אַלעס עקזיסטירט. אַז די אידײען האָבן עקזיסטירט האָט אַ שפּראַך געקענט מיט זײ מיטלעבן אָן די פֿיזישע אױסשפּרעכן. איך האָב מיך געװוּנדערט צי אדם הראשון האָט געהאַט אַ נאָפּעל.

אַ גוטן חודש און אַ גוטן װינטער!