çùéáä çåôùéú

äôåñè äæä òåñ÷ áäùìëåú îç÷ø ùôåøñí äéåí ëîòè áëì àîöòé äú÷ùåøú äëúåáéí, áàøõ åáòåìí (åòåã àãáø áäîùê òì úåôòú äòãø äæå áäîùê). áîç÷ø äæä ò÷áå àçø úðåòú àåëìåñééú àééìéí áàæåø äâáåì ùáéï ö'ëéä ìâøîðéä. àåìé úàîøå ùæä îòðééï ëîå âéãåì çñä áùèçéí, àáì ìà åìà åìà. úåöàåú äîç÷ø äæä ìà ñúí äúôøñîå áëì ëê äøáä î÷åîåú. àôéìå òéúåï îòøéá ùðîöà áùìäé âñéñúå – ôøñí ëúáú òð÷ òì äîç÷ø äæä áòîåã äùòø äàçåøé.

áîàîø îåñâø, éúëï ùäîäãåøä äîöåîöîú ùì òéúåï îòøéá (ùôøñí äéåí àú äëúáä òì îç÷ø äöáàéí äö'ëé) äéà äàçøåðä ìôðé ñâéøä ñåôéú ùì äòéúåï. ëé àîðí â'øåæìí ôåñè îòåðééï ìøëåù àú îòøéá, àáì ðëåï ìòëùéå äîîåðä òì ääâáìéí äòñ÷ééí ìà àéùø àú äòñ÷ä. áéåí çîéùé ä÷øåá éú÷ééí ãéåï îëøéò ááéú äîùôè åàùø é÷áò àí éðòõ äîñîø äàçøåï áàøåï äîúéí ùì îòøéá, ùéöèøó àæ ìáéú ä÷áøåú ùì òéúåðé éùøàì: çãùåú, ãáø, òì äîùîø, åäòåìí äæä. äééúé éëåì ìòùåú îæä îèòîéí ááìåâ äà÷èåàìéä ùìé ìùòáø, ùâí àåúå ÷áøúé (áòöí ôåìéèé÷ìé ÷åø÷è - "äùäéúé" - äùäéä îàåã ôåôåìøéú áéîéí àìä) áòé÷ø áùì çåñø òðééï ìöéáåø – àæ àåìé àùàéø àú äãéåï òì îä ù÷åøä ìòéúåðàåú äéùøàìéú ìîéùäå àçø ëàï áéùøà.

åàùåá ìòé÷ø. îãåò äëúáä òì îç÷ø äöáàéí (ùðøàä ùåìé ìçìåèéï áîáè øàùåï) äééúä øàåéä áòéðéé òåøëé îòøéá ìäúôøñí áãó ùòø? àåìé úàîøå ùìòéúåï ùòåîã áôðé ñâéøä ëáø àéï éåúø ùé÷åìé øééèéðâ, àáì äîç÷ø äæä úôñ ëåúøåú âí áîéèá àîöòé äéãéòåú äòåìîééí. øàå ãâéîä áúîåðä äáàä:

åîëàï àôùø ìøàåú ãåâîä îöåéðú ìúåôòú äòãø ùì àîöòé äú÷ùåøú.  î÷åø ôøñåí äîç÷ø äåà ëðøàä ñåëðåú äéãéòåú AP åëì äàçøéí ëåúáéí àåúå äãáø åîîçæøéí úîåðä æå àå àçøú îàìå ùôåøñîå òì éãé ñåëðåú AP. åòåã ãáø îòðééï äåà ùëåìí îöèèéí áùîå ùì îãòï ù"äàééìéí äí çéåú ùîøðéåú"

àæ äðä ëîä îéìéí á÷öøä òì äîç÷ø äæä åìàçø îëï àáéà àú äãøù ùäåà äøáä éåúø îòðééï åçùåá ìãòúé ìâáé äîéï äàðåùé òöîå. äø÷ò ìîç÷ø äåà ääùìëä ùì äîìçîä ä÷øä áéï äîòøá ìîæøç òì àåëìåñéåú äöáàéí ùîùðé öéãé äâáåì áéï ö'ëéä ìâøîðéä. áâáåì äæä äöéáå áæîï äîìçîä ä÷øä âãø çùîìéú ùîðòä îàãí åçé îòáø çåôùé áéï ùúé äîãéðåú. äâãø äçùîìéú äæå îðòä îäàééìéí ìçöåú àú äâáåì. äîç÷ø ùðòøê á-300 àééìéí îùðé öéãé äâáåì ùäåöîãå ìäí îùãøé GPS äáéà ìîñ÷ðä îøú÷ú. ìîøåú ùäîìçîä ä÷øä äñúééîä åäâáåì äæä ôúåç ëáø òùøéí åçîù ùðä – àåëìåñéåú äàééìéí ðùàøåú îåôøãåú,  ëì àçú îùðé öéãé äâáåì, ùëáø ìà ÷ééîú áå ëì äôøãä ôéæéú. ëì äàééìéí äéåí ëáø ðåìãå ìàçø äîìçîä ä÷øä. àæ îä îôøéò ìäí ìçöåú àú äâáåì ëùäåà ôúåç ìîòáø?

áæîï äîìçîä ä÷øä äàééìéí ìîãå ìà ìçöåú àú äâáåì áâìì äâãø äçùîìéú. àáì îãåò äãåø äçãù ùðåìã ìâáåì ôúåç îîùéê ëáéîé äîìçîä ä÷øä? äúùåáä ôùåèä – ìà ø÷ äîéï äàðåùé îìîã åîòáéø àéðôåøîöéä åãòåú ìãåøåú äáàéí. ëê âí äàééìéí. äîç÷ø äæä îåëéç âí ùäàééìéí ìà çåöéí àú äëáéù áâìì ùîøðåú. àéðé éåãò àí àúí éåøãéí ìñåó ãòúé – äàééìéí îøàéí úåôòä ùì ùîøðåú - úëåðä ùäéà îéåçñú ìàãí. ìîòùä äîç÷ø äæä îöáéò òì ùìåù òåáãåú: äàçú -    äùîøðåú äéà úåôòä ùî÷åøä çééúé, äùðééä – äùîøðåú î÷åøä áôçã, äôçã îôðé äùéðåé. åäùìéùéú – âí ìçéåú éù äúôúçåú úøáåúéú. äàééìéí éöøå áòöí ùúé "úøáåéåú" îùðé öéãé äâáåì åëì àçú îùúé äúøáåéåú îîùéëä ìùîåø òì "äîñåøú" ùì îäí àæåøé îçéä  îåúøéí åäéëï ðîúç âáåì äîñåøú.

àðçðå ðåèéí ìçùåá ùäçéåú äï éöåøéí äðåäâéí òì ôé àéðñèéð÷èéí, ììà îçùáä åáååãàé ùàéï ìäí úøáåú. îç÷ø äàééìéí îøàä ùàðçðå öøéëéí ìùðåú àú äñèéâîä äîçùáúéú äæå. âí ìçéåú éù úøáåéåú. ìâåøéìåú ääø áàôøé÷ä éù äúðäâåéåú åâéðåðéí ùåðéí îäâåøéìåú äîòøáéåú. éîä îìåçä áìúé òáéøä äîôøéãä áéï ùúé àåëìåñéåú ùéîôðæéí – éöøä âí äéà ùúé "úøáåéåú". ìîùì, äùéîôðæéí îäòáø äàçã àåëìéí úôåçé àãîä ùäí òå÷øéí äééùø ìôéäí åàéìå äùéîôðæéí îäòáø äùðé îîìéçéí àú úôåçé äàãîä ÷åãí äàëéìä, òì éãé ùèéôúí åèáéìúí áîéí äîìåçéí áéîä. äîìçú úôåçé äàãîä äåðäâä òì éãé ÷åôä àçú ùøöúä ìùèåó àú ùàøéåú äàãîä îäúôåç áéîä, åúøàä ëé èåá èòîí ìàçø ääîìçä. ä÷åôä äæå äìëä åìéîãä àú áðé äùáè ùìä àú ãøê äùáçä æå ùì èòí úôåçé äàãîä. ìàåëìåñéåú îáåããåú ùåðåú ùì ÷åôé àãí éù âí "áúé îø÷çú" ùåðéí ùì öîçé îøôà äîéèéáéí òí îçåùéäí áäúàîä ìöåîç áàæåø îâåøéäí. ëìåîø ðéúï ìøàåú ùåðåú úøáåúéú áéï ÷åôéí. ùåðåú äúìåéä áöîçééú "öîçé äîøôà" äàæåøéú. áøåø ùéãò äøéôåé ðøëù òì éãé ä÷åôéí áãøê ùì  ðéñåé åèòééä åìàçø ùðøëù äéãò ÷ééí úäìéê ùì ùéîåø äéãò åäòáøä ìãåøåú äáàéí. ìà îãåáø ëàï áàéðñèéð÷èéí.

îëàï àðçðå ìîãéí ùâí àöì äçéåú ÷ééîú äúôúçåú úøáåúéú ùäéà ø÷ àéèéú éåúø îääúôúçåú äúøáåúéú äàðåùéú. àáì àú äàîøä äàçøåðä àðé àåîø áòéøáåï îåâáì. ëé éù ëéãåò âí àåëìåñéåú áðé àãí ùä÷éãîä îäí åäìàä åäùîøðåú ùìäí áåìîú äúôúçåú úøáåúéú. äãáø ðéëø á÷øá ùáèéí, îãéðåú îñåéîåú åáçì÷ îàðùé ãú åîñåøú. ìäí ååãàé ìà úðòí ääùååàä ìîç÷øéí äîåøéí ùçéåú ùåîøåú áòöí òì îñåøú äîåðòú îôçãéí, ãîåéé äôçãéí ùì äàééìéí îîòáø äâáåì (ìîøåú ùìîòùä àéï éåúø ëì îòöåø ôéæé).

éùðï îñôø àîøåú äîéåçñåú ìéãåòðéí åäåâé ãòåú ìâáé äùîøðåú åäøé ì÷è ùîöàúé:

"ùîøï äåà àãí áòì ùúé øâìééí áøéàåú ìçìåèéï, àìà ùäï ìà ìîãå ìöòåã ÷ãéîä" (ôøð÷ìéï øåæååìè)

 "ùîøï äåà àãí ùéåùá åçåùá. áòé÷ø éåùá" (ååãøå åéìñåï)

" ùîøï äåà àãí ôçãï îãé ëãé ìäéìçí åùîï îãé ëãé ìáøåç" (àìáøè âøéï äåáàøã)

"äøãé÷ì îîöéà àú äøòéåðåú äçãùéí, åàéìå äùîøï îàîõ àåúí ëùäí îúééùðéí" (îø÷ èååéï)

åæä áäçìè îú÷ééí áôåìéèé÷ä äéùøàìéú (ìîùì, òééï òøê "ùúé îãéðåú ìùðé äòîéí", åìà àøçéá, ëé àðé îùúãì ìà ìòñå÷ ááìåâ äæä áôåìéèé÷ä)  

"ùîøï: îãéðàé ùîàåäá áøò ä÷ééí, ìäáãéì îìéáøì äøåöä ìäçìéó àåúå çãù" (àîáøåñ áééøñ îúåê äñôø "îéìåï äùèï").

åìñéëåí ëì äòéúåðåú îöèèú àú äîãòï äö'ëé äàåîø ù"äàééìéí äï çéåú ùîøðéåú". åîãåò ùìà ðâéã "äàãí  (ìôçåú áçì÷å) äåà çéä ùîøðéú"? îç÷ø äàééìéí äö'ëé îìîã ëé ôçã åùîøðåú îùåúôéí äï ìàãí åäï ìçéåú. ëîå ëï äîç÷ø äæä åàçøéí îøàéí ëé âí ìçéåú äëåùø ìôúç úøáåéåú åëé âí äï ùåîøåú òì îñåøú. çåîø ìîçùáä!

îñôø òåáãåú òì àééìéí åöáàéí:

1. áî÷øà îåæëø âí äöáé åâí äàééì, ìòéúéí ëùîåú ðøãôéí: "ãÌåÉîÆä ãåÉãÄé ìÄöÀáÄé, àåÉ ìÀòÉôÆø äÈàÇéÌÈìÄéí" (ùéø äùéøéí á' è').

2. ìîòùä áàøõ àéï àééìéí îìáã àçãéí áøîú äâåìï.

3. àæ îä ääáãì áéï àééì ìöáé?

ìöáé (Gazella) éù ìùðé äîéðéí (æëø åð÷áä) ÷øðééí ÷áåòåú ðáåáåú (çìåìåú áôðéí), àøåëåú åìà îôåöìåú.

ìàééì (Deer) éù ìæëøéí ÷øðééí îôåöìåú ùðåùøåú ëì ùðä åöåîçåú îçãù.

 òî÷ äöáàéí áéøåùìéí - àé áéï ùëåðåú îâåøéí

***

ð÷åãú öéåï (äëðéñä ä - 50,000):

áôåñèéí äàçøåðéí äæä åäæä öéøôúé öéåøéí çãùéí ùìé. ìàçø ùúé÷ä ùì ùðéí àøåëåú áúçåí, çéãùúé ôòéìåú æàú. àåìé äîöá ùð÷ìòúé àìéå áàçøåðä äåöéà àú äùã äëìåà îäá÷áå÷ - ãøê ìäúîåããåú, ëîå âí ëúéáú ùéøä ùîöàä òã ìàçøåðä àú î÷åîä áîâéøä. ø÷ ìàçøåðä äòæúé ìôøñí îòè îäùéøéí åäôøåæä ùëúáúé áîñâøú ôåøåí ñôøåúé àéðèøðèé - úçú äëéðåé ÷ð÷ï.

áçéé äéåîéåí àðé òåñ÷ áîãòéí äîãåéé÷éí - äøçå÷éí ëùðåú àåø îäàîðåú. ëáø ëúáúé ëàï ôòí ôåñè îãåò áçøúé ìäéåú îãòï åìà ìòñå÷ áàîðåéåú.  äðä ëàï ÷èò òøåê îúåê äôåñè ääåà:

äîåøä ìàîðåú

áòáøé öééøúé, âéìôúé éöéøåú òõ, ôéñìúé áçÅîø åâáñ. àôéìå éöøúé ãáøéí áéæàøééí. ëîå öéåøéí òì öãôéí ùäééúé àåñó áçåó äéí, åáñéåí îöôä àåúí áìëä ù÷åôä. äöãôéí äîöåéøéí äéå îàã îáå÷ùéí, àê äéä ìé ÷ùä ìäéôøã îäí.

çùáúé ùéù ìé òúéã áàîðåú, áòé÷ø áöéåø, àê ìà ëê çùáä äîåøä ùìé áúéëåï ìàîðåú. îåøä áåâøú áöìàì. ì÷øàú ñéåí ñîñèø äìéîåãéí, ðäâä àåúä îåøä ìæîï ëì úìîéã åúìîéãä àì îøåîé ä÷úãøä ùìä áëéúä ëãé ìäöéâ áôðéä àú úé÷ äòáåãåú äàéùé. ëàùø äâéò úåøé, äöâúé áôðéä áçãååä àú ááú éöéøåúéé. ìàçø òéåï áäï, ÷øàä äîåøä ìù÷è áëéúä åäëøéæä " àðé øåöä ùúúáåððå áöéåøéí äàìä" åäöéâä àåúí áôðé äëéúä, àçã àçø äùðé. " àúí øåàéí àåúí? ìáçåø àéï ëéùøåï, àê äåà îùúãì åéåöà àéëùäå îùäå ñáéø ".

ðòìáúé òã ìòî÷é ðùîúé. ø÷ îùäå ñáéø? ìà éåúø îæä ? äéà äòðé÷ä ìé öéåï 80 åìîòùä äåöéàä ìé àú ëì äøåç îäîôøùéí. äøé áîåøä áåâøú áöìàì ìà îæìæìéí.

ùìåù ùðéí ìàçø îëï , àçåúé ìåîãú àöì àåúä îåøä. àçåúé ùúçééä ìà îñåâìú ìöééø, àôéìå ôøç. âí éìã áï ùìåù î÷ù÷ù èåá éåúø îîðä. ìëï, äéà ôðúä àìé áúçðåðéí ùàòðé÷ ìä áäùàìä àú öéåøéé ùäëðúé áòáø ìàåúä îåøä. ëùçæøúé îäöáà ìçåôùåú äéà éøãä ìçéé, ëãé ùàùìéí ìä ëîä öéåøéí ðåñôéí. ðå, îä ìà òåùéí ìîòï àçåú îôåð÷ú.

ì÷øàú ñéåí äñîñèø, àçåúé îöéâä ìîåøä àú öéåøéé "äáìúé ëéùøåðééí" îúé÷ äòáåãåú ùìä. " ù÷è! " îá÷ùú äîåøä îäúìîéãéí: " äáéèå àéæä öéåøéí ðôìàéí. äáçåøä îîù öééøú âàåðéú. òáåãä îòåìä – òåã ìà øàéúé ëàï ãáø ëæä! " åäòðé÷ä ìä öéåï 100.

úîéã äééúé îåãò ìëê ùäî÷öåòåú ääåÌîàðééí äí ñåáéé÷èéáééí. úîéã éù îéùäå ùàåäá éöéøä åàçø ùùåðà àåúä. àáì, ëùðåëçúé ëé ÷ééí ôòø ëæä âãåì áùéôåè éöéøä áäúàí ìîé ùîöéâ àåúä - äééúé îæåòæò!!! ëùðåëçúé ùäðçúåí ëï òùåé ìäòéã òì òéñúå åëé ä÷ð÷ï òùåé ìäéåú çùåá éåúø îàùø úåëðå – ðôì äàñéîåï. äâòúé àæ ìîñ÷ðä ùäî÷öåòåú ääåîàðééí ëòéñå÷ ìçééí äí ìà áùáéìé åëé ø÷ áî÷öåòåú øéàìéí éùðä àåáéé÷èéáéåú áùéôåè.

àîðí äîãò äåà äãáø ä÷øåá áéåúø ìàîú, àê ìéîéí ðåëçúé ùàåáéé÷èéáéåú îåçìèú àéðä ÷ééîú âí áîãòéí äîãåé÷éí. âí ëàï éù ðñéëéí ùëì òáåãä ùìäí, èåáä àå ìà èåáä, îú÷áìú ìôøñåí áîéèá ëúáé äòú. åéù îãòðéí ùáæéòú àôí àåëìéí ìçí. àçã ëæä äåà îãòï, ùäáåñ ùìå áàøöåú äáøéú äòéó àåúå îäîòáãä - áùì îîöàéå ùìà äéå îúàéîéí ìãåÉâîä (ìî÷åáì). "àúä îáéà òìéðå ÷ìåï" àîø åâéøù àåúå. äéåí àåúå îãòï äåà ìà àçø îàùø çúï ôøñ ðåáì ìëéîéä - ôøåôñåø ãï ùëèîï îäèëðéåï.

*** 

îñéáåú ùåðåú ä÷ôàúé àú äáìåâ äàçø ùìé ùòñ÷ áà÷èåàìéä. ìîøåú äöòú îâéáéí ìàçã àú ùðé äáìåâéí - àðé ðîðò ìëúåá ëàï ôåìéèé÷ä. àáì àöøó äôòí ø÷ ùéø ùëúáúé åäîáéï éáéï.

÷éðú éòø

ùÑÈøÈùÑÇé ðÀèåÌòÄéí áÌÀîÇòÂîÇ÷ÌÅé âÌÄæÀøÅé òÄúÌåÉðÄéí

áÌÅéï òÅöÄéí åÇàÂæåÉáÅé ñÆìÇò îÀäÇìÌÀëÄéí  

àåÉúåÉú ÷ÇéÄï

äÆáÆì ôÌÄéäÆí ðåÉãÅó äÆáÆì

øÅéçÇ øÄ÷ÌÈáåÉï àÁâåÉæÄéí

åÌñÀðÈàÄéí îÅúÄéí

áÌÇçÉùÑÆêÀ -

ùÑåÉ÷ÅòÇ ÷ÈìåÉï òÄí

ùÑÆîÆùÑ çÂìåÌãÈä

ðÄãÌÇó àÅã äÇçÆøÀôÌÈä

àÅéï îÀðÇñÌÅø

åÀàÅéï îÇáÀòÄéø

èåá, äëåúøú äéà åøéàöéä ùì äôúâí "ëì ãÀÌàÇìÄÌéí âáø". åáî÷øä ùìðå âáø äåà ìà úøðâåì àìà ÷å÷éä. ääùøàä ìôåñè äåà äñéôåø äáà -

ñéôåø äéìãéí äî÷ñéí äæä äåà òì îéï ÷å÷éåú îäéåúø ðçîãåú - ä÷å÷éä äîöåééöú. äâåæìéí äîàåîöéí ùìä çåùáéí ùäí éìãéí ùì äòåøáéí åîúééçñéí ìâåæìé äòåøá ëàçéäí ìëì ãáø.

àáì âåæìé ÷å÷éä îîéðéí àçøéí éåúø çëîéí åîøåùòéí åãåàâéí ìñì÷ îúçøéí ìòúéã. äðä øàå àú æä. ñøè ÷öø - çåáä ìøàåú (÷åøò):

åàçøé ùøàéúé àú äñøèåðéí çùáúé ëîä ÷å÷éåú àðåùéåú ñåááåú àåúðå. åëòú àðé øåöä ìäëøéæ òì îéï ÷å÷éä çãù ùàðçðå òîê îâãìéí - "ä÷å÷éä äôåìéèé÷àéú" - îéï ùøàåé ìå ìäëðñ ìîâãéø äöéôåøéí.

ì÷å÷éä äéä îòîã îàåã îëåáã àöì äéååðéí ä÷ãîåðéí. äöéôåø äî÷åãùú òì äøä (àéùúå ùì îìê äàìéí æàåñ) äéúä äèååñ, àáì ìôðéä äöéôåø äî÷åãùú òì äøä äééúä ä÷å÷éä.  

éåí ÷å÷å ðäãø ùéäéä ìëí.

***

áîòöø äáéú äæîðé ùìé, æîðé îìååä á÷åìåú ùàðé ùåîò îäòåìí ùáçåõ. äéåí äùëîúé ì÷åì ÷å÷å ùì ÷å÷éä äîáùøú ùäàáéá éâéò áîäøä åàæ äúðâï á÷åìÅé ÷åìåú äôæîåï " è"å áùáè äâéò çâ ìàéìðåú " îøëá ùì áøãéö'áéí òìéæéí ùòáø áøçåá. úæëåøú îàìåäéí ùäéåí è"å áùáè. åäôéæéåúøôéñè ùìé ãçä áùì äçâ àú ôâéùú äàéîåï ùìé ìîçø.

àæ çâ àéìðåú ùîç ùéäéä ìëí.

åìîòï áøéàåúëí äæäøå ìà ìàëåì éåúø îãé ôéøåú éáùéí.

***

àí àúí àåäáéí àú äáìåâ, àæ äëðñå åäöáéòå  áìçéöä áëôúåø äæä: 

ôåñè æä îúôøñí ôçåú î- 24 ùòåú îäôåñè ä÷åãí. àæ îé ùôñôñ åøåöä ììîåã òì àçåøé ä÷ìòéí ùì òåìí äîãò, ùé÷øà ëàï. 

àæ äñéáä ìôåñè äæä äåà äãåãì ùì âåâì äæä:

åäãåãì äæä äåà ìëáåã éåí äåìãúä ä-93 ùì øåæìéðã ôøð÷ìéï. ôøð÷ìéï äéà îãòðéú àùø ä÷ãéùä àú çééä ìùìåùä úçåîé îç÷ø ùåðéí: ç÷ø äôçí, äîáðä äîøçáé ùì ä-DNA  åîáðä ùì åéøåñéí.

àáì ëàï àðé øåöä ìäúééçñ ìöã äøëéìåúé ùàéðå éãåò ìøåá äöéáåø. øåæìéðã òñ÷ä áôéòðåç îáðä ä-DNA áòæøú öéìåîé øðèâï ùòøëä áîòáãúä. äéà äééúä ÷øåáä ëäåà æä ìôéòðåç äîáðä.

äîãòï îåøéñ åéì÷éðñ ùéøú ëñâðå ùì øàù äîòáãä á÷éðâñ ÷åìâ' ùáìåðãåï, ùáä òáãä áàåôï òöîàé âí øåæìéðã ôøð÷ìéï åäééúä ùååä ìå áãøâúä äîãòéú. àåúå åéì÷éðñ (ùùðà àú ôøð÷ìéï) ùðçùó ìîñîê ôðéîé, ùëìì àú úöìåîé äøðèâï ùôøð÷ìéï áéöòä áñéáé äãð"à -  äòáéø (âðá) àú äçåîø äîãòé (ùäéä àîåø ìäéùîø çñåé) - ìîãòï îàåðéáøñéèú ÷ééîáøéãâ' äîúçøä, ôøðñéñ ÷øé÷, åìçå÷ø-àåøç öòéø ùùää àöìå, â'éí ååèñåï îàøä"á. ëê, äðúåðéí ùì øåæìéðã ôøð÷ìéï (ùäí äîôúç ìôúøåï îáðä äãð"à - ðôìå ììà éãéòúä ìéãééí äæøåú ùì ååèñåï å÷øé÷. ììà öåøê áðéñåééí ðåñôéí - ôöçå ååèñåï å÷øé÷ àú îáðä äã"ðà åæëå áôøñ ðåáì áùðú 1962.

áàåôï èøâé, ëàùø ëì äðúåðéí äîáðééí ëáø äéå áéãéä ùì ôøð÷ìéï - äéà äìëä åöòãä áæäéøåú, îúåê äðçä ùæîðä áéãä. ôøð÷ìéï äúøëæä ááãé÷ä éñåãéú ùì úåöàåúéä, îáìé ùòìä áä çùù ùîà îîöàéä ééîñøå îàçåøé âáä ìöîã îúçøéí, åîáìé ùééãòå àåúä òì ëê.

áðåáì æëå ååèñåï å÷øé÷ ìàçø îåúä ùì ôøð÷ìéï îñøèï áâéì 37. åùðé "äðåëìéí" äàìä ÷ðå ìòöîí úäéìú òåìí îîéîöàéä ùì ôøð÷ìéï. äéà òöîä ìà ùåúôä áëúéáú äîàîø äîúàø àú äîáðä ùì äñìéì äëôåì, åùîä ëîòè ùìà äåæëø áäøöàåúéäí äøáåú åáîàîøéí äøáéí ùôéøñîå áäîùê, åàó ìà áðàåí ôøñ ðåáì.

ääúòìîåú îøåæìéðã ôøð÷ìéï åîäîéãò äîäéîï ùñéô÷å îç÷øéä, ðáò îëååðúí ìäùëéç àåúä, åîúåê øãéôú ëáåã. åàëï, ëéåí  îåãì äñìéì äëôåì ùì äãð"à îëåðä  òì ùîí ùì ååèñåï-÷øé÷.

ååèñåï, äéãåò ëùçöï ñãøúé, ìà äñúô÷ áúäéìä. äåà ëúá ñôø ùòøåøééúé áùí "úòìåîú äñìéì äëôåì". áñôø äåà îúàø áñåáéé÷éáéåú îùååòú àú ääúøçùåéåú ùäåáéìå ìôòðåç ä÷åã äâðèé. îäñôø òåìä ëàéìå ôøð÷ìéï äçæé÷ä áéãéä àåöø îãòé, àê ìà äáéðä àéê ìôøùå òã ùååèñåï å÷øé÷ äîáøé÷éí ôòðçå àú äñúåí.  åáñôøå, äöéâ áâñåú øåç àú ôøð÷ìéï ëçå÷øú îîåöòú, ÷ôãðéú ìäçøéã, åçñøú àéðèåàéöéä. äåà úàø àåúä ëçå÷øú àéèéú ùàéðä îáéðä àú äúåöàåú ùàìéäï äâéòä. áøåç æå, ååèñåï ðñçó âí ìúéàåøéí ìà îçîéàéí òì äåôòúä äçéöåðéú, åäöéâ àåúä ë"øåæé äîøùòú". ðøàä ëé ååèñåï ìà äéä îúøëæ áîøàä äçéöåðé ùì ôøð÷ìéï, àìåìà âðá àú äúåöàåú äîàåã îùîòåúéåú ùì îç÷øéä.

úðåòåú ôîéðéñèéåú èåòðåú ùëì æä ÷øä îùåí ùôøð÷ìéï äéà àéùä. àáì àéï ìæä áñéñ. îä ù÷øä ìä éëåì å÷åøä áéï îãòðéí îàåúå îâãø. ôøð÷ìéï äéúä äï ìåçîðéú åäï úçøåúéú. òöîàåúä åò÷ùðåúä ùìà ì÷áì òöåú îàçøéí äáéàå àåúä ìäéùâéí îãòééí éåöàéí îäëìì ëáø áúçéìú ãøëä äîãòéú.

 áì ðùëç ùøåæìéðã ôøð÷ìéï ÷éãîä áàåôï îùîòåúé ùìåùä úçåîé îç÷ø îãòé ùåðéí: îáðä äôçí, îáðä äãð"à åîáðä äðâéôéí. áàåôï èøâé, áëì àçã îùìåùú äúçåîéí äàìä ëîòè äâéòä ìôñâä. àê áùì îåúä áâéì öòéø äéà ìà äùìéîä àó àçã îúçåîé äîç÷ø ùìä, àê úøåîúä ìîãò âãåìä îàåã.

 øåæìéðã ôøð÷ìéï äàìîåðéú áöéáåø äøçá, ìà ðòìîä îääéñèåøéä äîãòéú. åàðé ùîç ùâåâì áçø ìäòìàú îåãòåúä ìöéáåø áãåãì ùì âåâì.

***

åëòú àöéâ  áôðéëí òåã àð÷ãåèä ôéìåñåôéú, ä÷ùåøä áò÷éôéï ìîç÷øä ùì øåæìéðã ôøð÷ìéï. åæä ÷ùåø ìîç÷ø ùìä òì äôçí. äùí ôçí áòáøéú îøîæ ùäåà îåøëá îäéñåã ôçîï. äôçîï äåà äáñéñ ìëì òåìí äçé. îøáéú âåôðå îåøëá îîåì÷åìåú àåøâðéåú òì áñéñ ôçîï.

àáì ëì äúëåðåú äëéîéåú ùì éñåã äôçîï îöåéåú âí áéñåã àçø åäåà äöåøï. ùðéäí éëåìéí ìéöåø àøáòä ÷ùøéí ëéîééí òí éñåãåú àçøéí. àæ ðùàìú äùàìä îãåò äèáò áçø áôçîï åìà áöåøï ëáñéñ äçééí?

éåãòéí îäå äöåøï? äöåøï äåà äîøëéá ùì äæëåëéú äòùåéä îöåøï åçîöï. ðñå ìúàø ìòöîëí ùëì òåìí äçé òùåé òì áñéñ æëåëéú. èåá, îùåí ùäöåøï äéä ð÷ùø ìàèåîéí ðåñôéí äðîöàéí áâåôðå (ëîå çîöï, çð÷ï, âåôøéú åôåñôè), ìà äééðå áãéå÷ òùåééíìâîøé îæëåëéú ëôé ùàðçðå îëéøéí. àáì áùáéì äôðèæéä ðñå ìãîééï îä äéä ÷åøä àí äàðåùåú äéúä îåøëáú îéöåøé "æëåëéú" - äàí äééðå îðôöéí àçã àú äùðé áîìçîåú? æáðâ àçã áôèéù åâîøðå. àåìé äééðå éëåìéí ìæëåú áçéé ðöç, ìà ðø÷áéí åìà îúéí , àáì äééðå îúðôöéí... 

 äãåãì ùì âåâì äéåí îå÷ãù ìéåí äåìãúå ä- 162 ùì éåìéåñ øéëøã ôèøé:

äôåñè äæä òåñ÷ áùàìä äàí áàîú îâéòä äúäéìä ìîãòï äæä åáäéáè îòðééï òì äöìçú äæå.

éåìéåñ øéëøã ôèøé (1853-1921) äåà îé÷øåáéåìåâ âøîðé ìå îéåçñú äîöàú öìçú äôèøé áòú ùòáã òí øåáøè ÷åê.

öìçú ôèøé äôëä ìëìé ðôåõ îàåã áîòáãåú îé÷øåáéåìåâéåú, åîàôùøú äëðú úøáéåú úàéí åéöåøéí îé÷øåñ÷åôééí ëâåï çééã÷éí åùîøéí. äéà òâåìä åáî÷åø äééúä òùåéä îæëåëéú, ùðéúï ìòùåú áä ùéîåù çåæø òì éãé òé÷åø (ñèøéìéæöéä). ëéåí ðôåõ äùéîåù áöìçú ôèøé äòùåéä îôìñèé÷ ù÷åó, ìùéîåù çã ôòîé. öìçåú ôèøé îëéìåú áúçúéú àâø äòùåé îâ'ìèéï -  äîùîù úååê ìâéãåì ìçééã÷éí.

àáì, ìîòùä äîãòï äãâåì ÷åê (äáåñ ùì ôèøé),  äåà æä ùâéìä ëé áòæøú ôéæåø äçééã÷éí åâéãåìí òì îöò äàâø ðéúï ìöôåú, ìæäåú, åìäáãéì áéï æðéí ùåðéí ùì çééã÷éí áúøáéú àçú áöìçú äæå.

àåìí, ëôé ù÷åøä äøáä ôòîéí áîãò, äééçåñ ùì äöìçú äæå ìôèøé ëîîöéà äöìçú - ìà îãåé÷.  ëé öìçú ãåîä ôåúçä ùðúééí ìôðé äôéúåç ùì ôèøé - áéãé äîãòï äñìåáðé òîðåàì ÷ìééï (1844-1925) ùòáã åç÷ø áàðâìéä.  äöìçú äæå úåàøä òì éãé ÷ìééï áîäãåøä äùìéùéú ùì ñôø äìéîåã ùëúá  -

 Micro-organisms and Disease. äñôø ðëúá á-1885, ëìåîø ùðúééí ìôðé äôéúåç ùì ôèøé.

åîëàï ùäîöàú äöìçú äæå òì éãé ôèøé àéðä î÷åøéú. àê äúäéìä åùí äöìçú îéåçñéí ìôèøé åìà ì÷ìééï. îëàï àôùø ììîåã ùìòéúéí äúäéìä îéåçñú ìà ìîîöéà äàîéúé, àìà ìîãòï àçø.  áî÷øä äæä, îùåí ùôèøé òáã àöì äáåñ ùìå,  äîãòï äãâåì ÷åê, ùäùúîù àçø ëê áöìçú äæå ìúâìéåúéå äçùåáåú áòåìí äîé÷øåáéåìåâéä.

åîëàï àðçðå éëåìéí ììîåã òì òåáãåú äçééí - îãòï öòéø, îåëùø ëëì ùéäéä, úäéìúå ôòîéí øáåú úìåéä áîéãú úäéìúå åéçñé äöéáåø ùì äáåñ ùìå.

àí äéä îãåáø áøéùåí ôèðè - ôèøé ìà äéä æåëä áå, ëé äîöàúå àéðä î÷åøéú!

åàñééí áîùäå îòðééï òì äöìçú äæå - ùàéðå éãåò ìîøáéú äàðùéí ùàéðí áéåìåâéí. äöìçú äæå äéà äéà òâåìä åáòìú úçúéú ùèåçä åöããéí îàåðëéí ìä. àáì ä÷åèø ùì äîëñä ùìä äîúàéí ìëéñåé öéãé äöìçú - îòè âãåì îîðä .